Cây cơm xôi, còn được gọi là cây mâm xôi, đùm đũm hay phúc bồn tử, là một loại cây bụi nhỏ thuộc chi Rubus, họ Hoa hồng (Rosaceae). Cây thường mọc hoang ở các vùng đồi núi, trung du và đồng bằng Việt
Đặc điểm thực vật
Cây cơm xôi là loại dây bò, thân có gai và dẹt, cành mọc vươn dài với nhiều lông. Lá đơn, mọc so le, hình bầu dục hoặc gần tròn, chia nhiều thùy nông không đều, mép khía răng. Mặt trên lá màu lục sẫm phủ lông lởm chởm, mặt dưới có lông mềm mịn màu trắng xỉn. Cụm hoa mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành thành chùm ngắn, hoa màu trắng. Quả kép hình cầu, khi chín có màu đỏ tươi, vị ngọt nhạt và ăn được.
Thành phần hóa học
Quả mâm xôi chứa nhiều axit hữu cơ như axit citric, malic, salicylic, cùng với đường, pectin và vitamin C. Lá chứa flavonoid, tanin, fragarin, axit gallic và axit ellagic.
Công dụng trong y học cổ truyền
Theo Đông y, cây cơm xôi có vị ngọt nhạt, tính bình, quy vào hai kinh can và thận. Toàn bộ cây, bao gồm quả, lá, thân và rễ, đều được sử dụng làm thuốc với các công dụng như:
Bổ tỳ vị, kích thích tiêu hóa: Lá, thân và rễ cây có tác dụng kiện tỳ vị, giúp ăn ngon miệng, tăng cường chức năng gan. Cách dùng: Sử dụng 20-25g lá, thân hoặc rễ khô, pha với 1 lít nước sôi, ủ trong 30 phút và uống thay nước hàng ngày.
Giúp điều hòa kinh nguyệt:Tăng khả năng thụ thai:Trà lá mâm xôi giúp tăng cường sức khỏe tử cung, cân bằng hormone nữ và hỗ trợ quá trình thụ thai.
Bổ thận, tráng dương: Quả mâm xôi có tác dụng bổ can thận, giữ tinh khí, cường dương và tăng cường sức khỏe nam giới. Cách dùng: Ngâm 1kg quả tươi chín với 3 lít rượu 45 độ trong 1 tháng là có thể sử dụng; hoặc dùng 1kg quả khô ngâm với 5-6 lít rượu 40 độ trong 1 tháng.
Chống oxy hóa, tăng cường miễn dịch: Quả mâm xôi chứa nhiều vitamin C, flavonoid và axit ellagic, có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp ngăn ngừa lão hóa, bệnh tim mạch, đái tháo đường và ung thư. Chữa viêm nhiễm đường tiết niệu: Nước sắc rễ và lá cây mâm xôi được sử dụng để trị nhiễm trùng đường tiểu do E. coli.
Một số bài thuốc dân gian
Chữa đau mắt đỏ, giảm thị lực: Dùng 30g cây cơm xôi và 20g lá hòe (đồ chín phơi khô), sắc nước uống hàng ngày giúp phục hồi thị lực, mắt sáng khỏe hơn.
Chữa khớp sưng đau nhức mỏi: Sử dụng 30g rễ cây cơm xôi (sao rượu), 20g cà gai leo, 20g hà thủ ô chế và 20g nam tục đoạn, sắc uống ngày 1 thang.
Chữa tỳ vị hư nhược, ăn kém, đại tiện lỏng: Dùng 30g cây cơm xôi, 16g bạch truật (sao hoàng thổ), 16g đương quy, 12g hà thủ ô, 12g cao lương khương, 20g hoài sơn (sao), 10g trần bì và 10g cam thảo, sắc uống ngày 1 thang.
Lưu ý
Mặc dù cây cơm xôi có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, nhưng việc sử dụng cần tuân theo hướng dẫn của các chuyên gia y tế hoặc thầy thuốc có kinh nghiệm để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
